Volterra położona jest na płaskowyżu otoczonym wzgórzami wulkanicznymi i wydaje się być ponurą, odciętą od świata miejscowością - co zaskakuje wobec sielankowej atmosfery regionu. W starożytności należała ona do etruskiego dodekapolu - związku 12 miast, a jej wielkiego znaczenia dowodzi rozmiar murów miejskich datowanych na IV wiek p.n.e. Etruska Volterra (Velathri) była jednym z najstarszych i najważniejszych ośrodków handlowych we Włoszech, doskonale prosperującym dzięki temu, że leżała w trudnym do zdobycia miejscu i miała złoża minerałów. Zapewniło to miastu dostatnie przeżycie czasów rzymskich i wieków średnich. Odcięcie od świata przyczyniło się jednak później do jego upadku. W 1360 r. miasto znalazło się pod kontrolą Florencji i nie było w stanie nadążyć za zmieniającymi się warunkami handlu.
Dzisiaj miasto utrzymuje się z turystyki oraz alabastru wydobywanego w pobliskich kamieniołomach. Volterra stoi jednak na krawędzi katastrofy: balze - klif, na którym leży miasto - może w każdej chwili gwałtownie osiąść. Obsuwająca się ziemia zniszczyła już nekropolę i resztki etruskiego miasta, teraz zagrożonych jest wiele zabytkowych budowli. Ale właśnie to niebezpieczeństwo chroni Volterrę przed rozbudową. Miasto zajmuje obecnie mniej niż jedną trzecią swego obszaru z czasów starożytnych. Ma zasadniczo średniowieczny charakter, z brukowanymi i kamiennymi ulicami, ponurymi pałacami i wąskimi bramami. Jest jednak dostatecznie nastrojowe, by warto było je odwiedzić. Oferuje też wspaniałe widoki, dobre tereny spacerowe i ważne muzeum etruskie.

Arco Etrusco

Volterra to prawie wyłącznie okolone murami stare miasto, więc nietrudno się w nim zorientować. Stanowiąca centrum grodu Piazza dei Priori jest niemal całkowicie średniowieczna. Wznosi się przy niej ratusz, Palazzo dei Priori, wybudowany w XIII w. i uchodzący za najstarszy pałac miejski we Włoszech. Być może posłużył za wzór florenckiego Palazzo Vecchio, choć można odnieść przeciwne wrażenie, gdyż fasada inkrustowana jest florenckimi medalionami. Wewnątrz pałacu, na pierwszym piętrze, pyszni się olbrzymi fresk Orcagni Zwiastowanie. Plac katedralny, o przecznicę dalej, robi wrażenie zaniedbanego. Architektura baptysterium, wybudowanego na miejscu pogańskiej świątyni, stanowi ukłon w stronę renesansu. Podobnie jak kościoły w Pizie, budynek wykładany jest czarno-białymi pasami marmuru. Katedra stanowi konglomerat wcześniejszych stylów. Najlepsze ze znajdujących się tam dzieł sztuki to XIII-wieczna polichromowana rzeźba Złożenie do grobu w południowej kaplicy oraz fresk Trzej Królowie Benozza Gozzoliego, w kaplicy na lewo od głównego wejścia. Inne dzieła zebrane z lokalnych kościołów, łącznie z tymi, które osunęły się z balze, wystawiane są w Museo di'Arte Sacra, mieszczącym się w starym Pałacu Biskupim na Via Roma, i w Pinacoteca Comunale. Odchodząca od Piazza dei Priori Via Porta dell'Arco biegnie w dół do Arco Etrusco, bramy etruskiej pochodzącej z III w. p.n.e., wybudowanej z kamienia cyklopowego. Trzy poczerniałe i zerodowane bryły od zewnątrz,

Głowa Oktawiana Augusta Museo Guarnacci

to prawdopodobnie wizerunki etruskich bogów. Brama o włos uniknęła zniszczenia przez Niemców podczas ostatniej wojny, w czasie dziesięciodniowej bitwy pomiędzy partyzantami (mieli tu siedzibę) a nazistami.
Dziedzictwo etruskie jest najpełniej reprezentowane w Museo Guarnacci, Via Don Minzoni 15. Jest to jedno z najważniejszych muzeów archeologicznych we Włoszech i składa się w całości z lokalnych znalezisk, łącznie z około sześcioma setkami urn pogrzebowych, rzeźbionych w alabastrze, tufie i terakocie, pochodzących z okresu od IV do I w. p.n.e. Boki urn zdobią płaskorzeźby ukazujące zdarzenia z życia codziennego (często polowanie na dzika) lub mity greckie (zwykle podróż do świata podziemnego). Na pokrywie umieszczano popiersie zmarłego i symboliczne kwiaty. Najlepsze eksponaty muzeum są jednak na górnym piętrze, gdzie zebrano znaleziska z etruskiego "złotego okresu", trwającego od III do II w. p.n.e. Wśród nich znajduje się często reprodukowane Gli Sposi (małżeństwo), wzbudzająca dreszcz grozy scena portretowa ukazująca kobietę i mężczyznę - prawdopodobnie małżeństwo - darzących się przenikliwymi spojrzeniami i odpychającymi minami. Na tym samym piętrze wystawiono również kilka małych rzeźb z brązu, łącznie z niezwykłym Ombra della Sera (Cieniem wieczoru), wydłużoną nagą postacią, która zainspirowała szwajcarskiego rzeźbiarza Giacomettiego.
Nad południową częścią miasta dominuje medycejska Rocca (twierdza), z okrągłymi basztami i centralną wieżą. Jest to jeden z najwybitniejszych przykładów włoskiej architektury militarnej i bodaj najbardziej przytłaczający pałac w kraju. Przez ostatnie półtora stulecia było tu więzienie dla skazanych na dożywocie i recydywistów. Pod więzieniem rozciąga się obszar bujnej trawy, drzew i cienia, zwany Parco Archeologico, który nie imponuje jednak znaleziskami archeologicznymi. Więcej śladów przeszłości można znaleźć w północnej części miasta, gdzie odkopano zespół rzymskiego teatru oraz łaźnie z mozaikowymi posadzkami.
Do Balze idzie się wzdłuż Via di San Lino, na północny wschód od Piazza dei Priori. Droga przebiega obok kościoła San Francisco, z XV-wiecznymi freskami ukazującymi Legendę Krzyża Chrystusowego pędzla Cenniego di Cenni, a następnie koło barokowego kościoła i dawnego opactwa San Giusto, z sypiącą się, lecz intrygującą fasadą. Przy Balze można ocenić zasięg etruskiej Volterry, której mury opadają w przepaść. Powstawanie szczelin w zboczach i naturalna erozja piasku i gliny zostały spotęgowane przez wydobycie alabastru, zarówno w starożytności, jak i współcześnie. Poniżej ziemia przykrywa pozostałości etruskiego i rzymskiego miasta, a osypywanie się gruntu trwa nadal, o czym świadczy zamknięty, zniszczony i balansujący na skraju urwiska klasztor.